Albert Camus

Albert Camus urodził się w 1913 roku w Mondovi w Algierii Francuskiej, w ubogiej wiejskiej rodzinie. Ojciec Alberta zginął na wojnie rok po jego urodzeniu, w 1914 roku - ten motyw z życia pisarza jest przedstawiony w ostatniej, wydanej pośmiertnie, autobiograficznej powieści Alberta Camusa „Pierwszy człowiek” (fr. Le premier homme, ang. The First Man). Mimo trudnych warunków życia, dzięki stypendiom naukowym, Albert Camus ukończył szkołę średnią i wstąpił na Uniwersytet w Algierze, gdzie studiował filozofię i kulturę antyczną. Kilka pierwszych dzieł Camusa – np. dramat „Kaligula” (Caligula, 1938) i esej „Mit Syzyfa” (Le Mythe de Sisyphe, 1942) czerpią inspirację ze starożytnej europejskiej kultury.

Dziennikarstwo, teatr i zaangażowanie polityczne

W Algierze Albert Camus zajmował się dziennikarstwem i teatrem. Pracował dla czasopisma „Alger Républicain”, grał w teatrze Radio-Alger, był współzałożycielem teatrów Théâtre du Travail (Teatr Pracy) i L’Équipe. W 1940 roku wyemigrował do Paryża, stamtąd do Lyonu, a następnie – na krótko – z powrotem do Algierii, gdzie zamieszkał w Oranie (Oran to miejsce akcji napisanej w 1947 roku powieści Camusa „Dżuma” (La Peste)). W 1942 roku Camus przeniósł się do Paryża już na stałe. W czasie wojny angażował się w ruch oporu, redagując wraz z Jean-Paulem Sartrem podziemne pismo „Combat”. W 1945 roku Camus napisał esej „Listy do przyjaciela Niemca” (Lettres à un ami allemand, 1945), będący swoistym rozliczeniem z narodem, który wywołał II wojną światową. W latach powojennych krytykował system komunistyczny, analizował znaczenie buntu jednostki i dylematy terroru inspirowanego ideą wyzwolenia – zagadnieniom tym poświęcił m.in. dramaty „Stan oblężenia” (L’État de siège, 1948) i „Sprawiedliwi” (Les Justes, 1950) oraz esej „Człowiek zbuntowany” (L’Homme révolté, 1951). Albert Camus zabrał również głos w sprawie Poznańskiego Czerwca w wygłoszonym przez siebie przemówieniu „Poznań” (1956). Z powodu krytyki komunizmu i piętnowania zbrodni tego systemu, książki Alberta Camusa w PRL podlegały cenzurze.

Według Camusa obowiązkiem pisarza jest zawsze stać po stronie wolności i prawdy. Dał temu wyraz w swojej mowie noblowskiej: „Niezależnie od naszych osobistych słabości, wielkość naszego zawodu jest zawsze zakorzeniona w dwojakim, trudnym obowiązku: odmowie kłamstwa i sprzeciwie wobec ucisku”.

Tematyka książek Alberta Camusa - ludzkie sumienie, wolność i uczciwość

Głównym motywem powieści Camusa jest egzystencjalna sytuacja człowieka w świecie, który nie ma nadrzędnego sensu ani boskiego porządku. Tym większe znaczenie ma wolność jednostki i sens, który człowiek samodzielnie nada swojemu życiu. O tym mówi powieść „Obcy” (fr. L’Étranger, ang. The Outsider, 1942), której bohater – zbrodniarz i wyrzutek – pozostaje wierny swojej wewnętrznej prawdzie. Kolejna wielka powieść Alberta Camusa - „Dżuma” (1947) ukazuje walkę ze złem, z zarazą odczytywaną dosłownie lub metaforycznie. Czytamy w niej: „Chodzi o uczciwość. Ta myśl może się wydawać śmieszna, ale jedyny sposób walki z dżumą to uczciwość”. Bohater powieści „Upadek” (La Chute, 1956) przeżywa wewnętrzną przemianę, która prowadzi go do upadku, ale i pozwala stanąć w prawdzie. „Upadek” to ostatnia powieść Camusa wydana za jego życia. Na początku 1960 roku pisarz zginął w wypadku samochodowym. Po jego śmierci opublikowano jeszcze dwie, niedokończone powieści: „Śmierć szczęśliwą” (La Mort heureuse) i „Pierwszego człowieka”.